Poetins betekenisloze coup

PARIJS – Vladimir Poetin lijkt bezig te zijn met een opzetje om de leider van Rusland te blijven tot ruim na het einde van zijn presidentschap, tot verbazing van niemand. In zijn jaarlijkse toespraak over de toestand van het land vorige week heeft hij een routekaart onthuld voor het reviseren van de Russische politieke instellingen, wat een grote constitutionele omwenteling impliceert. Het hele kabinet, onder leiding van premier Dmitri Medvedev, heeft onmiddellijk zijn ontslag ingediend.

Poetins voorstellen zijn vaag, en bij tijd en wijle tegenstrijdig. Maar ze bieden waardevolle inzichten in zijn plannen voor ná 2024, als zijn tweede opeenvolgende ambtstermijn – en wettelijk gezien zijn laatste – ten einde komt. Om te beginnen wil Poetin bevoegdheden overhevelen van de president naar de staatsdoema (het parlement), en substantiële, tot nu toe niet nader benoemde bevoegdheden overdragen aan een door Poetin geleide staatsraad (die niet vermeld wordt in de grondwet) en een veiligheidsraad (wel vermeld, maar niet beschreven in de grondwet).

Andere voorgestelde veranderingen omvatten de afschaffing van constitutionele checks and balances, de virtuele eliminatie van de rechterlijke onafhankelijkheid, het verlies aan autonomie van gemeentelijke overheden, en de voorrang van Russische wetten op internationale verplichtingen. De Russische grondwet is er heel helder over dat alleen een grondwettelijke vergadering deze grondbeginselen van het Russische politieke systeem mag veranderen, maar Poetin heeft gezegd dat hij die niet bijeen gaat roepen. In deze zin heeft zijn toespraak een open en transparant plan voor een coup blootgelegd, of – preciezer geformuleerd – wat politicologen een zelf-coup noemen, of autogolpe – ooit een favoriet instrument van Latijns-Amerikaanse caudillos.