chibanda1 Vladimir Vladimirov Getty Images_therapy Vladimir Vladimirov Getty Images

De mondiale geestelijke-gezondheidscrisis vraagt om een nieuwe manier van denken

LONDEN – De wereld is in de greep van een geestelijke gezondheidscrisis. Van toenemende  klimaatangst in rijke landen als de Verenigde Staten tot intense trauma’s in conflictgebieden zoals Oekraïne en Gaza (vooral onder kinderen), psychologisch lijden is wijdverbreid geworden, en de traditionele gezondheidszorg kan het niet bijbenen. Hierdoor lopen tientallen miljoenen mensen het risico op ernstige ziekten en zelfmoord.

Op dit moment meldt ruim 25 procent van de wereldbevolking gevoelens van sociaal isolement en eenzaamheid en sterven elk jaar ruim 150,000 mensen tussen 15 en 29 jaar door zelfmoord. De klimaatverandering dreigt deze sombere cijfers nog te verhogen. Zoals de American Psychiatric Association rapporteert, kan klimaatverandering ‘leiden tot verlies van banen, mensen dwingen te verhuizen en schade toebrengen aan de sociale cohesie en gemeenschapsmiddelen, wat allemaal gevolgen heeft voor de geestelijke gezondheid.’ Bovendien kan het overdenken van klimaatverandering en de gevolgen daarvan voor zowel de ‘nationale veiligheid als het individuele welzijn’ ‘aanzienlijk leed’ veroorzaken.

Geen enkele groep wordt gespaard. Jonge mensen vrezen voor hun toekomst; oudere mensen rouwen om de vernietiging van de wereld van hun kindertijd; en activisten en klimaatwetenschappers lijden aan emotionele burn-outs en wanhoop. En dan hebben we het nog niet eens over de posttraumatische stress en depressie die mensen ervaren die al getroffen zijn door klimaatgerelateerde rampen, vooral in kwetsbare ontwikkelingseconomieën.

Van oudsher zou een psychiatrische patiënt één-op-één therapie volgen met een getrainde arts. Maar zelfs de gezondheidssystemen van de rijke landen hebben onvoldoende capaciteit om dergelijke diensten op zo’n grote schaal aan te bieden als nodig is: in de VS wonen ruim 150 miljoen mensen in gebieden met te weinig professionals in de geestelijke gezondheidszorg. Binnen een paar jaar zou het land wel 31.100 psychiaters tekort kunnen komen.

De situatie is nog erger in arme en door conflicten getroffen landen, waar traditionele psychiatrische interventies vaak moeilijk toegankelijk zijn, als ze al beschikbaar zijn. Neem mijn eigen land, Zimbabwe: ondanks het feit dat het een land is met zestien miljoen inwoners, heeft het slechts dertien psychiaters en twintig klinisch psychologen.

De gevolgen van dit tekort werden duidelijk in 2019, toen de cycloon Idai door delen van Zimbabwe raasde. De krachtige wind en zware regenval van de storm – en de enorme overstromingen en aardverschuivingen die daardoor werden veroorzaakt – leidden tot honderden doden; ongeveer 60.000 mensen raakten ontheemd en 50.000 huizen werden verwoest. Ook werden nog niet geoogste gewassen gedecimeerd, zaadvoorraden vernietigd en vee gedood, waardoor mensen zonder voedsel of middelen van bestaan kwamen te zitten. Dit alles droeg bij aan geestelijke gezondheidsproblemen, waaronder posttraumatische stressstoornis.

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible
PS_Quarterly_Q3-24_1333x1000_No-Text

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible

The newest issue of our magazine, PS Quarterly: The Climate Crucible, is here. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, subscribe to PS Premium now.

Subscribe Now

Amper een jaar later werd het nog veel erger: de COVID-19-pandemie dwong tot landelijke lockdowns die het sociaaleconomische welzijn van de mensen verder ondermijnden. De geestelijke gezondheidsproblemen die daaruit voortvloeiden gingen de capaciteit van het gezondheidszorgsysteem ver te boven.

Maar dat betekende niet dat Zimbabwe geen opties had. Het Friendship Bench-project, dat ik heb opgericht, leidt vrijwilligers uit de gemeenschap zonder enige medische of geestelijke gezondheidsopleiding op om praattherapie te geven vanaf houten parkbanken in alle tien provincies van het land. Tot nu toe hebben we ruim tweeduizend van deze ‘oma’s’ opgeleid om hun lokale gemeenschappen te begeleiden.

Het programma werkt. In 2016 bleek uit een gerandomiseerd klinisch onderzoek dat patiënten met veel voorkomende psychische stoornissen en indicatoren van depressie, die begeleiding kregen van Friendship Bench, een significante afname van hun symptomen vertoonden. Gemeenschappen met toegang tot Friendship Bench-diensten ondervonden ook verbeteringen op andere gebieden, van HIV-resultaten tot de gezondheid van moeders en kinderen. Zelfs de grootmoeders die de therapie gaven, meldden dat ze geprofiteerd hadden van een sterker gevoel van saamhorigheid en veerkracht.

Anderen in landen met minder hulpbronnen hebben ook baanbrekend werk verricht met nieuwe, schaalbare modellen voor het leveren van goedkope psychiatrische zorg van hoge kwaliteit aan gemeenschappen waar deze voorheen niet beschikbaar was. Een pionier is Sangath, een NGO in de Indiase staat Goa, die gewone mensen opleidt om psychosociale behandelingen te geven, met name in gebieden met weinig toegang tot geestelijke gezondheidszorg. Klinische onderzoeken hebben consequent aangetoond dat deze ‘lekenadviseurs’ effectief zijn in het behandelen van een breed scala aan geestelijke gezondheidsproblemen, van depressie en angsten tot alcoholmisbruik.

Op dezelfde manier leidt StrongMinds ‘geestelijk verzorgers’ op om gratis groepstherapie te geven aan vrouwen en jongeren met een laag inkomen in Oeganda en Zambia, die kampen met een depressie. De organisatie meldt een krachtige impact, niet in het minst in het ondersteunen van gemeenschappen die getroffen zijn door klimaatgerelateerde milieurampen. En deze impact zal alleen maar toenemen: Sean Mayberry, oprichter en CEO van StrongMinds, verwacht dat het programma dit jaar 335.000 mensen zal bereiken.

Westerse modellen voor psychiatrische zorg kosten te veel geld om over de hele wereld te kunnen worden uitgerold, vooral in Afrika en Zuid-Azië, waar snelgroeiende bevolkingen en versnellende klimaatrisico’s enorme uitdagingen vormen. Maar goed opgezette gemeenschapsinitiatieven zijn zowel kosteneffectief als zeer schaalbaar. Dergelijke programma’s verbeteren niet alleen de individuele geestelijke gezondheid en veerkracht, maar versterken ook de cohesie binnen de gemeenschap en moedigen de collectieve probleemoplossing aan.

Om de mondiale crisis in de geestelijke gezondheid effectief aan te pakken is een grotere betrokkenheid van de internationale gemeenschap nodig. Het Special Initiative for Mental Health van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat tot doel had om in 2019-’23 in de zes regio’s van de WHO een betere toegang tot geestelijke gezondheidszorg te bieden, was een stap in de goede richting. Maar het moet worden ondersteund en uitgebreid. Ondertussen moeten lokale en nationale overheden en filantropen nieuwe, lokale benaderingen omarmen die hebben bewezen dat ze gemeenschappen kunnen helpen om te gaan met de toenemende risico’s voor hun leven, levensonderhoud en welzijn.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/GZQCaghnl