fischer199_SAUL LOEBAFP via Getty Images_g20bali Saul Loeb/AFP via Getty Images

De geboorte van een nieuwe wereldorde

BERLIJN – We zijn getuige van een ongekende samenloop van grote en kleine crises. Van de COVID-19-pandemie, de stijgende energieprijzen en de terugkeer van de inflatie in de ontwikkelde en ontwikkelingslanden, tot ontwrichte aanbodketens, de misdadige oorlog van Rusland in Oekraïne en de klimaatverandering: veel van deze crises zijn niet alleen tekenen van verval, maar ook van een nieuwe wereldorde in wording.

Nu de restanten van de bipolaire orde van de twintigste eeuw definitief verdwijnen, treedt een nieuwe mondiale pentarchie op de voorgrond. De Verenigde Staten en China – de twee militaire, technologische en economische grootmachten van deze eeuw – zullen de dominante spelers zijn, maar Europa, Japan en India zullen invloed van betekenis uitoefenen op grote delen van de planeet.

Een groot vraagteken hangt boven Rusland, omdat zijn toekomstige status, capaciteiten en strategische positie zullen afhangen van de uitkomst van zijn roekeloze aanvalsoorlog. Onder president Vladimir Poetin heeft Rusland zich wanhopig vastgeklampt aan het verleden en geprobeerd de twintigste of zelfs de late negentiende eeuw te herscheppen. Maar met zijn catastrofaal mislukte poging om Oekraïne te vernietigen, vernietigt het uiteindelijk zichzelf.

Een Russische militaire nederlaag in Oekraïne is al een zekerheid – het een kwestie van ʻwanneer,ʼ niet van ʻof.ʼ Maar het is nog veel te vroeg om de waarschijnlijke gevolgen te voorspellen. Zal het regime van Poetin overleven, of zal de nederlaag van Rusland een nieuwe fase van intern verval en desintegratie inluiden? Zolang die vraag niet is beantwoord, kunnen we nog niet weten of Rusland zal proberen zijn oude aanspraak op hegemonie in Oost-Europa en een groot deel van Eurazië te handhaven.

Als het Kremlin gedwongen wordt die aanspraak op te geven, is zijn rol als wereldmacht waarschijnlijk uitgespeeld. Zeker, zelfs een in verval geraakt, vernederd Rusland zou, in plaats van in een geopolitieke winterslaap te geraken, hoogstwaarschijnlijk een belangrijke bron van instabiliteit blijven in de nieuwe wereldorde, en vooral op het Europese continent. Maar het is nu duidelijk dat het enorme nucleaire arsenaal van Rusland niet langer volstaat om zijn geopolitieke status in de eenentwintigste eeuw veilig te stellen. De Russische economie is aanzienlijk verzwakt nu de rest van de wereld de fossiele brandstoffen – de ruggengraat van de Russische economie – geleidelijk afschaft.

Terwijl Rusland door zijn kwetsbaarheid en verval een nieuwe risicofactor is, is China dat door zijn toenemende rijkdom en macht. Dankzij de enorme mondialiseringsgolf die begin deze eeuw begon, is China erin geslaagd zich aan de armoede te ontworstelen en een hoge inkomensstatus te bereiken. En omdat de financiële crisis van 2008 het Westen gedeeltelijk in diskrediet heeft gebracht, heeft China zijn eigen rol als wereldleider kunnen uitbreiden en zich naast de VS als mondiale supermacht kunnen profileren.

Subscribe to PS Digital
PS_Digital_1333x1000_Intro-Offer1

Subscribe to PS Digital

Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.

Subscribe Now

Anders dan de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog heeft China echter niet de fout gemaakt zich uitsluitend op zijn militaire macht te concentreren. Integendeel, zijn wereldwijde opkomst weerspiegelt zijn streven naar integratie in de door de VS en het Westen gedomineerde wereldmarkten, door als ʻwerkbankʼ van de wereld te fungeren, terwijl het land zwaar investeert in de concurrentie met het Westen op het gebied van technologie en wetenschap. De Chinezen hebben zich zeker niet ingehouden op het gebied van de militaire investeringen, maar ze hebben niet toegestaan dat de uitgaven voor defensie en veiligheid al het andere verdringen. Het grote verschil tussen China en Rusland is dat de Chinese leiders, in tegenstelling tot Poetin, al geruime tijd in de eenentwintigste eeuw leven.

De recente G20-top op Bali legde dit fundamentele verschil in visie en doelstellingen bloot. Terwijl Rusland zich diplomatiek geïsoleerd voelde, speelde China een centrale rol bij alle besprekingen en bij de totstandkoming van het slotcommuniqué. Hoewel zij de westerse lijn inzake de Oekraïne-crisis niet hebben overgenomen, hebben grote landen als China en India de gelegenheid aangegrepen om zich merkbaar van het Kremlin te distantiëren en zijn oorlogsbeleid en nucleaire dreiging te hekelen. Als de persoonlijke gesprekken tussen de Amerikaanse president Joe Biden en de Chinese president Xi Jinping de Chinees-Amerikaanse spanningen helpen verminderen, zal de top op Bali de deur hebben geopend naar een nieuwe vormgeving van de internationale betrekkingen in de eenentwintigste eeuw.

De uitslag van de tussentijdse verkiezingen in de VS biedt nóg een reden tot hoop, aangezien de alom verwachte Republikeinse ʻrode golfʼ geen werkelijkheid is geworden. De Republikeinen zijn er niet in geslaagd de Senaat te veroveren en behaalden slechts ternauwernood een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Net als in 2018 en 2020 heeft voormalig president Donald Trump zijn partij opnieuw parten gespeeld. De meeste Amerikanen willen geen terugkeer naar zijn isolationistische beleid.

Samen bieden de Amerikaanse ʻmidtermsʼ en de top op Bali reden tot optimisme op een voor het overige zo beladen moment. Maar we zullen veel meer vooruitgang moeten boeken in de richting van wereldwijde samenwerking. Uiteindelijk kunnen onze twee grootste crises – Ruslands door het verleden geïnspireerde oorlog in Oekraïne en de klimaatverandering – alleen worden overwonnen als de belangrijkste wereldmachten een manier vinden om samen te werken.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/eQX9dG0nl