ТЕЛЬ-АВИВ – АҚШ президенті Дональд Трамп Иранмен ядролық келісімді бекітуден бас тартты, осылай ол АҚШ конгресіне Иранға қайта санкциялар енгізуге мүмкіндік беретін процессті бастады. Бақытымызға орай, Конгресстің келісімшартты жәй жоя салмай, АҚШ Иран мәмілесінен бас тартады деп ұзақ уақыт бойы уәде беріп келген Трампқа өзінің жақтастарының алдында абыройын сақтауға мүмкіндік беретін балама іздейтін болады. Дегенмен, келісімшарттан мүлдем бас тарту да үлкен қателік болады.
Көптеген израильдіктер сияқты, мен Трамптың 2015 жылғы Иранмен жасалған халықаралық келісімі түбегейлі нашар мәміле дегенімен келісемін. Бірақ бұл жасалып қойған мәміле ғой. Америка Құрама Штаттары толығымен одан бас тартуға шешім қабылдаса да, басқа тараптар -Қытай немесе Ресей, тіпті еуропалықтар (Франция, Германия және Біріккен Корольдік) - олай жасамайды. Иран бұл келісімнің пайдасын көруді әрі қарай жалғастыратын болады.
Сонымен қатар, Иран АҚШ-тың мәміле туралы шешімін өзінің тоқтатылған ядролық бағдарламасын қайта жандандыруға негіз ретінде қолдануы мүмкін. Себебі, Иран ядролық келісімдерін қайта қарау туралы заңы АҚШ-тың президентіне Иран шарттарды бұзған жағдайда, осы келісімді тоқтатуға рұқсат береді. Ал заң тұрғысынан қарасақ, Иран олай жасаған жоқ.
Әрине, Иранның қуатты баллистикалық зымырандарды шығарып, Таяу Шығыстағы террорды таратуға көмек көрсетуі және қарқынды киберқауіпсіздік науқандарын жүргізуі - өте қауіпті әрекеттер және бұл мәселелерді шешу үшін Иранға қысым көрсету шараларын қолдану керек. Бірақ олардың ешқайсысының ядролық келісімге қатысы жоқ.
Сондықтан, егер Трамп Иран келісімнен қазір бас тартса, Солтүстік Корея атты тағы бір ядролық қатермен айналысқан кезде, Америкаға деген сенім азаятын болады. Егер АҚШ себепсіз халықаралық міндеттемелерін орындамаса, Ким Чен Ын не үшін келіссөздерге көнуі керек?
Ким бірінші орындағы экстремист болуы мүмкін, бірақ оның уәждемесін оңай түсінуге болады. Ол ядролық қаруды Ливиядағы Муаммар Каддафи және Ирактағы Саддам Хусейн сияқты басшылардың қатты және масқара құлдырауларынан сақтап қалатын сақтық шарасы ретінде қарастырады. АҚШ әскери күші қаншалықты мықты болса да, ол Солтүстік Кореяның ядролық арсеналын АҚШ-тың жақын одақтастары Оңтүстік Корея және Жапонияға жаппай қырып-жоятын қарсы шабуылсыз жоя алмайды. Бұл Кимге елеулі салмақ береді.
At a time of escalating global turmoil, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided.
Subscribe to Digital or Digital Plus now to secure your discount.
Subscribe Now
Кимді тоқтатудың жалғыз жолы - оның ядролық бағдарламасын қазіргі деңгейінде тежеп қалатын мәжбүрлі дипломатия арқылы ғана. Және кезінде санкциялар мен негізгі халықаралық тараптар арасындағы біртұтас ұстанымның арқасында, осындай мәжбүрлі дипломатия арқылы Иран да өз мәмілесіне келісуге мәжбүр болған еді.
Егер мұндай дипломатия өз беделін жоғалтса, Ким сөзсіз ядролық қару бағдарламасын кеңейтуді жалғастырады және жаһандық тәуекелдер де елеулі түрде өсетін болады - кем дегенде Оңтүстік Корея мен Жапония сияқты көршілері өздерінің ядролық қаруын дамытуға барынша ұмтылатын болады.
Ядролық қаруды таратпау және қарусыздану деген АҚШ-тың 70 жыл бойы алға қойған мақсаты құрдымға кетеді.
Иранның өз ядролық қару-жарақ бағдарламасын қайта іске қосу туралы шешімі қазіргі ең басты қауіп болмақ. Мұндай жағдайда, Египет, Сауд Арабиясы және Түркия ядролық бастаманы жалғастыруы да мүмкін. Шын мәнінде, осы оқиғаларды бақылап отырған кез келген дүниежүзілік диктатор ядролық қаруды қолданамын деп те шешуі мүмкін. Бүкіл әлемдік тәртіп түбегейлі өзгереді.
Солтүстік Корея - атақты мақалдағы қора есігін сындырып, қашып кеткен ат секілді. Бірақ қазіргі келісімнің арқасында ирандық жылқы болса әлі қораның ішінде тұр. АҚШ Солтүстік Корея атын қораға қайта кіргізуге тырыса отырып, Иранға қашып кетуге себеп бермеуі керек.
Бұл АҚШ-тың ештеңе жасамай отыруы керек дегенді білдірмейді. АҚШ болашақ Иран ядролық сынақтарына дайындықты жалғастыру керек, тіпті егер ағымдағы мәміле күшін сақтап қалса да, бұл әбден мүмкін болар іс. Иран бірден ядролық сынақтарын бастамауы мүмкін, себебі мәміле әлі де оған елеулі артықшылықтар беруде. Осыдан бірнеше жыл өткен соң, бұл артықшылықтар негізінен жаппай қамтамасыз етіліп, Иранға өзінің уәделеріне берік болуға себеп аз болады.
Осы жағдайды ескеріп, АҚШ бұл келісімді жасауға көмектескен басқа тараптармен қоштасудан гөрі, АҚШ-тың Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттігі жүргізген тексерулерге көмектесу үшін Иранның атом бастамасы бойынша бәтуаластыққа жетуі керек. АҚШ келісімнің басқа тараптармен бірге Иран бұл мәмілені бұзған жағдайда оған салынатын санкциялар мен басқа да жазалау шаралары туралы келісуі керек.
Алайда, бұл жоспардың іске асуы үшін «үлкен американдық таяқ» керек болады. АҚШ барлау, қару-жарақ және саяси тұрғыдан дайындық жасап, егер Иран Солтүстік Кореяның ізімен жүруге тырысса, оны біржақты тәртіпте тоқтатуға барынша араласуы керек.
Мәмілесіз де, Иран Израиль ғана емес, сондай-ақ Таяу Шығыстың тұрақтылығына және бүкіл әлемге де қауіп төндіреді. Бірақ, қазіргі уақытта бұл қауіп аса үлкен емес. Жағдайды асқындырмау бүгінгі күні ең басты мәселе болуы керек. Біз Израильде осы мәселе туралы біраз уақыт ойландық, әртүрлі жағдайларға дайын болу үшін де көп жұмыс жасадық және қазіргі уақытта біздің қауіпсіздігіміз ағымдағы мәмілені қолдау арқылы қамтамасыз етіледі деп санаймыз.
Соңғы 25 жыл ішінде алты мемлекет өздерін ядролық мемлекеттерге айналдыруға тырысты. Олардың екеуі - Ливия мен Оңтүстік Африка - ол идеядан бас тартты. Басқа екеуі - Сирия мен Ирак тоқтатылды. Ал тағы екеуі - Пәкістан және Солтүстік Корея - халықаралық қоғамдастық қарсы болса да, бұл салада жетістікке жете алды. Біз Иранның олардың қатарына кіруіне рұқсат бермеуіміз керек. Иран ядролық келісімі нашар болса да, оны барынша сақтап тұру осы мақсатқа жету үшін ең жақсы мүмкіндік болып тұр.
To have unlimited access to our content including in-depth commentaries, book reviews, exclusive interviews, PS OnPoint and PS The Big Picture, please subscribe
By choosing to side with the aggressor in the Ukraine war, President Donald Trump’s administration has effectively driven the final nail into the coffin of US global leadership. Unless Europe fills the void – first and foremost by supporting Ukraine – it faces the prospect of more chaos and conflict in the years to come.
For most of human history, economic scarcity was a constant – the condition that had to be escaped, mitigated, or rationalized. Why, then, is scarcity's opposite regarded as a problem?
asks why the absence of economic scarcity is viewed as a problem rather than a cause for celebration.
ТЕЛЬ-АВИВ – АҚШ президенті Дональд Трамп Иранмен ядролық келісімді бекітуден бас тартты, осылай ол АҚШ конгресіне Иранға қайта санкциялар енгізуге мүмкіндік беретін процессті бастады. Бақытымызға орай, Конгресстің келісімшартты жәй жоя салмай, АҚШ Иран мәмілесінен бас тартады деп ұзақ уақыт бойы уәде беріп келген Трампқа өзінің жақтастарының алдында абыройын сақтауға мүмкіндік беретін балама іздейтін болады. Дегенмен, келісімшарттан мүлдем бас тарту да үлкен қателік болады.
Көптеген израильдіктер сияқты, мен Трамптың 2015 жылғы Иранмен жасалған халықаралық келісімі түбегейлі нашар мәміле дегенімен келісемін. Бірақ бұл жасалып қойған мәміле ғой. Америка Құрама Штаттары толығымен одан бас тартуға шешім қабылдаса да, басқа тараптар -Қытай немесе Ресей, тіпті еуропалықтар (Франция, Германия және Біріккен Корольдік) - олай жасамайды. Иран бұл келісімнің пайдасын көруді әрі қарай жалғастыратын болады.
Сонымен қатар, Иран АҚШ-тың мәміле туралы шешімін өзінің тоқтатылған ядролық бағдарламасын қайта жандандыруға негіз ретінде қолдануы мүмкін. Себебі, Иран ядролық келісімдерін қайта қарау туралы заңы АҚШ-тың президентіне Иран шарттарды бұзған жағдайда, осы келісімді тоқтатуға рұқсат береді. Ал заң тұрғысынан қарасақ, Иран олай жасаған жоқ.
Әрине, Иранның қуатты баллистикалық зымырандарды шығарып, Таяу Шығыстағы террорды таратуға көмек көрсетуі және қарқынды киберқауіпсіздік науқандарын жүргізуі - өте қауіпті әрекеттер және бұл мәселелерді шешу үшін Иранға қысым көрсету шараларын қолдану керек. Бірақ олардың ешқайсысының ядролық келісімге қатысы жоқ.
Сондықтан, егер Трамп Иран келісімнен қазір бас тартса, Солтүстік Корея атты тағы бір ядролық қатермен айналысқан кезде, Америкаға деген сенім азаятын болады. Егер АҚШ себепсіз халықаралық міндеттемелерін орындамаса, Ким Чен Ын не үшін келіссөздерге көнуі керек?
Ким бірінші орындағы экстремист болуы мүмкін, бірақ оның уәждемесін оңай түсінуге болады. Ол ядролық қаруды Ливиядағы Муаммар Каддафи және Ирактағы Саддам Хусейн сияқты басшылардың қатты және масқара құлдырауларынан сақтап қалатын сақтық шарасы ретінде қарастырады. АҚШ әскери күші қаншалықты мықты болса да, ол Солтүстік Кореяның ядролық арсеналын АҚШ-тың жақын одақтастары Оңтүстік Корея және Жапонияға жаппай қырып-жоятын қарсы шабуылсыз жоя алмайды. Бұл Кимге елеулі салмақ береді.
Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription
At a time of escalating global turmoil, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided.
Subscribe to Digital or Digital Plus now to secure your discount.
Subscribe Now
Кимді тоқтатудың жалғыз жолы - оның ядролық бағдарламасын қазіргі деңгейінде тежеп қалатын мәжбүрлі дипломатия арқылы ғана. Және кезінде санкциялар мен негізгі халықаралық тараптар арасындағы біртұтас ұстанымның арқасында, осындай мәжбүрлі дипломатия арқылы Иран да өз мәмілесіне келісуге мәжбүр болған еді.
Егер мұндай дипломатия өз беделін жоғалтса, Ким сөзсіз ядролық қару бағдарламасын кеңейтуді жалғастырады және жаһандық тәуекелдер де елеулі түрде өсетін болады - кем дегенде Оңтүстік Корея мен Жапония сияқты көршілері өздерінің ядролық қаруын дамытуға барынша ұмтылатын болады.
Ядролық қаруды таратпау және қарусыздану деген АҚШ-тың 70 жыл бойы алға қойған мақсаты құрдымға кетеді.
Иранның өз ядролық қару-жарақ бағдарламасын қайта іске қосу туралы шешімі қазіргі ең басты қауіп болмақ. Мұндай жағдайда, Египет, Сауд Арабиясы және Түркия ядролық бастаманы жалғастыруы да мүмкін. Шын мәнінде, осы оқиғаларды бақылап отырған кез келген дүниежүзілік диктатор ядролық қаруды қолданамын деп те шешуі мүмкін. Бүкіл әлемдік тәртіп түбегейлі өзгереді.
Солтүстік Корея - атақты мақалдағы қора есігін сындырып, қашып кеткен ат секілді. Бірақ қазіргі келісімнің арқасында ирандық жылқы болса әлі қораның ішінде тұр. АҚШ Солтүстік Корея атын қораға қайта кіргізуге тырыса отырып, Иранға қашып кетуге себеп бермеуі керек.
Бұл АҚШ-тың ештеңе жасамай отыруы керек дегенді білдірмейді. АҚШ болашақ Иран ядролық сынақтарына дайындықты жалғастыру керек, тіпті егер ағымдағы мәміле күшін сақтап қалса да, бұл әбден мүмкін болар іс. Иран бірден ядролық сынақтарын бастамауы мүмкін, себебі мәміле әлі де оған елеулі артықшылықтар беруде. Осыдан бірнеше жыл өткен соң, бұл артықшылықтар негізінен жаппай қамтамасыз етіліп, Иранға өзінің уәделеріне берік болуға себеп аз болады.
Осы жағдайды ескеріп, АҚШ бұл келісімді жасауға көмектескен басқа тараптармен қоштасудан гөрі, АҚШ-тың Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттігі жүргізген тексерулерге көмектесу үшін Иранның атом бастамасы бойынша бәтуаластыққа жетуі керек. АҚШ келісімнің басқа тараптармен бірге Иран бұл мәмілені бұзған жағдайда оған салынатын санкциялар мен басқа да жазалау шаралары туралы келісуі керек.
Алайда, бұл жоспардың іске асуы үшін «үлкен американдық таяқ» керек болады. АҚШ барлау, қару-жарақ және саяси тұрғыдан дайындық жасап, егер Иран Солтүстік Кореяның ізімен жүруге тырысса, оны біржақты тәртіпте тоқтатуға барынша араласуы керек.
Мәмілесіз де, Иран Израиль ғана емес, сондай-ақ Таяу Шығыстың тұрақтылығына және бүкіл әлемге де қауіп төндіреді. Бірақ, қазіргі уақытта бұл қауіп аса үлкен емес. Жағдайды асқындырмау бүгінгі күні ең басты мәселе болуы керек. Біз Израильде осы мәселе туралы біраз уақыт ойландық, әртүрлі жағдайларға дайын болу үшін де көп жұмыс жасадық және қазіргі уақытта біздің қауіпсіздігіміз ағымдағы мәмілені қолдау арқылы қамтамасыз етіледі деп санаймыз.
Соңғы 25 жыл ішінде алты мемлекет өздерін ядролық мемлекеттерге айналдыруға тырысты. Олардың екеуі - Ливия мен Оңтүстік Африка - ол идеядан бас тартты. Басқа екеуі - Сирия мен Ирак тоқтатылды. Ал тағы екеуі - Пәкістан және Солтүстік Корея - халықаралық қоғамдастық қарсы болса да, бұл салада жетістікке жете алды. Біз Иранның олардың қатарына кіруіне рұқсат бермеуіміз керек. Иран ядролық келісімі нашар болса да, оны барынша сақтап тұру осы мақсатқа жету үшін ең жақсы мүмкіндік болып тұр.