LOS ANGELES – Historisch gezien hebben nederlagen van Rusland in buitenlandse oorlogen, zoals de Russisch-Japanse oorlog van 1904-’05, de Eerste Wereldoorlog en de invasie van Afghanistan in 1979-’89, tot interne onrust geleid, en uiteindelijk tot een regimewisseling. De onuitgelokte aanval van de Russische president Vladimir Poetin op Oekraïne heeft de angst voor een herhaling aangewakkerd, maar deze keer met een nucleaire dreiging die veel groter is dan die van de ineenstorting van de Sovjet-Unie.
Het vooruitzicht is huiveringwekkend. Als het debacle in Oekraïne de binnenlandse legitimiteit van Poetin vernietigt, hoe moeten de Verenigde Staten (en de rest van de wereld) dan reageren op het risico van ‘loose nukes,’ of van een wraakzuchtige leider die ten onder gaat met zijn vinger op de nucleaire knop?
Het antwoord is niet duidelijk, maar een mogelijke oplossing komt uit onverwachte hoek: de After Action Review on Afghanistan van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De niet-geheime versie, die in juni werd vrijgegeven, geeft een overzicht van de lessen die zijn geleerd uit de mislukte beëindiging van de Amerikaanse militaire missie in dat land en biedt een sjabloon voor betere crisisplanning.
Interne conflicten hebben natuurlijk al lang het schrikbeeld opgeroepen dat kernwapens in de verkeerde handen kunnen vallen. Toen de USSR uiteenviel, vreesde de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker, bedacht op de dreiging van intern geweld, dat het ‘Joegoslavië met kernwapens’ zou kunnen worden.
In 1990 probeerden dissidenten inderdaad kernwapens in handen te krijgen in de buurt van Bakoe. Het jaar daarop, toen de mislukte staatsgreep tegen Michail Gorbatsjov de Sovjetleider scheidde van de nucleaire commandostructuur, kwam het gezag in handen van militairen die banden hadden met de putschisten. Bovendien zijn dergelijke risico’s niet uniek voor Rusland: in tijden van binnenlandse onrust zijn er pogingen geweest om kernwapens te bemachtigen in Frans Algerije, China en Pakistan.
Dat geen van deze pogingen succesvol was, is te danken aan een combinatie van factoren, van effectieve verdediging tot de terughoudendheid van diverse tegenstanders, en duidt erop dat toekomstige politieke onrust in Rusland niet noodzakelijkerwijs de veiligheid van ’s werelds grootste kernwapenarsenaal in gevaar zou hoeven brengen. In de meest recente Nuclear Posture Review van het Amerikaanse ministerie van Defensie uit 2022 wordt de kwestie niet genoemd, net zomin als in de Annual Threat Assessment of the US Intelligence Community van februari 2023.
Maar de mislukte opstand van de Wagner Group in juni deed de angst voor de kwetsbaarheid van het Russische arsenaal weer oplaaien: de huurlingen van wijlen Jevgeni Prigozjin zouden op weg zijn geweest naar de nucleaire faciliteit Voronezj-45. Op de vraag, kort na de opstand, of de VS voorbereid zijn op de val van de regering-Poetin en of de Russische nucleaire voorraden veilig zijn, antwoordde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken: ‘We bereiden ons altijd voor op alle eventualiteiten. Wat er in Rusland gebeurt, is een interne zaak die de Russen zelf moeten uitzoeken.’
Als we de vaagheid van ‘alle eventualiteiten’ even buiten beschouwing laten, zijn er drie scenario’s die tot een nucleair conflict kunnen leiden: een staatsgreep, een vijandige overname van een kernwapenbasis en nucleaire zelfmoord. Het eerste is het minst verontrustend. Als de top van het Russische leger of de veiligheidsdiensten Poetin van de macht zou beroven en de controle over de strategische en tactische wapens zou overnemen, zou de nucleaire status quo waarschijnlijk overleven. Maar interne verdeeldheid zou de angst kunnen aanwakkeren over bedoelingen – en over bevel en controle.
De kans dat onbevoegde actoren – of het nu gaat om schurkenstaten, privélegers of ontevreden leden van etnische minderheden – een intact kernwapen bemachtigen en tot ontploffing brengen is bijzonder klein, maar niet nul. Om dit te doen zouden vele lagen van beveiliging doorbroken moeten worden, te beginnen met de verdedigingstroepen op nucleaire locaties.
Bovendien zijn de meeste tactische kernwapens, met de opmerkelijke uitzondering van zwaartekrachtbommen, niet-geassembleerd en hebben ze digitale sloten die detonatie voorkomen. Hoewel dergelijke wapens afgeleverd kunnen worden per vliegtuig, vrachtwagen of boot, zou de montage voor raketlading ten slotte de medewerking vereisen van het directoraat van het Russische ministerie van Defensie dat het kernwapenarsenaal van het land beheert. Maar als deze coördinatieproblemen worden overwonnen, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn.
Een Poetin Götterdämmerung is echter het meest verontrustende scenario. Poetin klaagt al jaren over de teloorgang van de Sovjet-Unie, noemde die ‘de grootste geopolitieke catastrofe van de [twintigste] eeuw’ en houdt vol dat Oekraïne deel uitmaakt van het Russische ‘moederland.’ Als het Kremlin geconfronteerd zou worden met een nederlaag in Oekraïne of ernstige binnenlandse onrust, zouden Poetin en zijn trawanten dan gewoon achterover leunen en een mislukking accepteren, of zouden ze wraak nemen, inclusief nucleaire vergelding, tegen het Westen?
Sommigen zullen zeggen dat zulke scenario’s iets zijn voor scenarioschrijvers, niet voor beleidsmakers. Maar de eenentwintigste eeuw heeft al een reeks gebeurtenissen opgeleverd die voorheen ondenkbaar waren: de aanslagen van 11 september 2001, de Arabische lente, de opkomst van ISIS, de terugkeer van loopgravenoorlogen in Europa in de stijl van de Eerste Wereldoorlog en, recentelijk, de aanval van Hamas op Israël. Tegen deze achtergrond lijkt de potentiële nucleaire dreiging vanuit Rusland niet langer ongeloofwaardig.
Het grootste probleem is het gebrek aan beleidsinstrumenten om nucleaire risico’s als gevolg van interne onrust in een ander land te beperken. Amerika’s enige succes in dit opzicht, zij het voor massavernietigingswapens in het algemeen, was de eliminatie, door middel van militaire intimidatie, van de meeste chemische wapens van Syrië in 2013. Deze aanpak werkte omdat de Syrische regering niet in staat was om vergeldingsmaatregelen te nemen en het Kremlin niet bereid was om de VS uit te dagen namens zijn bondgenoot. Maar vandaag de dag zou je je kunnen voorstellen dat een gewond Rusland naar de nucleaire trekker grijpt als de VS een militaire dreiging uiten.
Amerikaanse beleidsmakers moeten dus vanaf nul beginnen. Gelukkig biedt het rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken over de chaotische terugtrekking uit Afghanistan aanbevelingen om de crisisplanning te verbeteren. Het rapport roept op tot het in het leven roepen van het ‘vermogen om onderliggende beleidsveronderstellingen in twijfel te trekken, met name die welke van invloed zijn op de rampenplanning’ en wil ervoor zorgen dat ‘hoge functionarissen een zo breed mogelijk scala aan standpunten horen, waaronder standpunten die de operationele aannames ter discussie stellen of de wijsheid van belangrijke beleidsbeslissingen in twijfel trekken.’ Om het ‘spiergeheugen’ op te bouwen, wordt de betrokkenheid van de president bij voorbereidende acties – bijvoorbeeld simulaties – noodzakelijk. Bovendien moeten, om groepsdenken te voorkomen, ervaren buitenstaanders, waaronder NAVO-functionarissen, deelnemen aan de voorbereiding op toekomstige worst-case scenario’s.
Het zou naïef zijn om te hopen dat de Russische regering of de Amerikaanse diplomatie een kernoorlog zou kunnen voorkomen in het geval van een ernstige bedreiging van Poetins politieke overleving. Het risico dat Ruslands Oekraïense tegenspoed zou kunnen culmineren in nucleair nihilisme vraagt om niets minder dan een systematische herziening van Amerika’s opties.
Vertaling: Menno Grootveld
LOS ANGELES – Historisch gezien hebben nederlagen van Rusland in buitenlandse oorlogen, zoals de Russisch-Japanse oorlog van 1904-’05, de Eerste Wereldoorlog en de invasie van Afghanistan in 1979-’89, tot interne onrust geleid, en uiteindelijk tot een regimewisseling. De onuitgelokte aanval van de Russische president Vladimir Poetin op Oekraïne heeft de angst voor een herhaling aangewakkerd, maar deze keer met een nucleaire dreiging die veel groter is dan die van de ineenstorting van de Sovjet-Unie.
Het vooruitzicht is huiveringwekkend. Als het debacle in Oekraïne de binnenlandse legitimiteit van Poetin vernietigt, hoe moeten de Verenigde Staten (en de rest van de wereld) dan reageren op het risico van ‘loose nukes,’ of van een wraakzuchtige leider die ten onder gaat met zijn vinger op de nucleaire knop?
Het antwoord is niet duidelijk, maar een mogelijke oplossing komt uit onverwachte hoek: de After Action Review on Afghanistan van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De niet-geheime versie, die in juni werd vrijgegeven, geeft een overzicht van de lessen die zijn geleerd uit de mislukte beëindiging van de Amerikaanse militaire missie in dat land en biedt een sjabloon voor betere crisisplanning.
Interne conflicten hebben natuurlijk al lang het schrikbeeld opgeroepen dat kernwapens in de verkeerde handen kunnen vallen. Toen de USSR uiteenviel, vreesde de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker, bedacht op de dreiging van intern geweld, dat het ‘Joegoslavië met kernwapens’ zou kunnen worden.
In 1990 probeerden dissidenten inderdaad kernwapens in handen te krijgen in de buurt van Bakoe. Het jaar daarop, toen de mislukte staatsgreep tegen Michail Gorbatsjov de Sovjetleider scheidde van de nucleaire commandostructuur, kwam het gezag in handen van militairen die banden hadden met de putschisten. Bovendien zijn dergelijke risico’s niet uniek voor Rusland: in tijden van binnenlandse onrust zijn er pogingen geweest om kernwapens te bemachtigen in Frans Algerije, China en Pakistan.
Dat geen van deze pogingen succesvol was, is te danken aan een combinatie van factoren, van effectieve verdediging tot de terughoudendheid van diverse tegenstanders, en duidt erop dat toekomstige politieke onrust in Rusland niet noodzakelijkerwijs de veiligheid van ’s werelds grootste kernwapenarsenaal in gevaar zou hoeven brengen. In de meest recente Nuclear Posture Review van het Amerikaanse ministerie van Defensie uit 2022 wordt de kwestie niet genoemd, net zomin als in de Annual Threat Assessment of the US Intelligence Community van februari 2023.
SUMMER SALE: Save 40% on all new Digital or Digital Plus subscriptions
Subscribe now to gain greater access to Project Syndicate – including every commentary and our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – starting at just $49.99
Subscribe Now
Maar de mislukte opstand van de Wagner Group in juni deed de angst voor de kwetsbaarheid van het Russische arsenaal weer oplaaien: de huurlingen van wijlen Jevgeni Prigozjin zouden op weg zijn geweest naar de nucleaire faciliteit Voronezj-45. Op de vraag, kort na de opstand, of de VS voorbereid zijn op de val van de regering-Poetin en of de Russische nucleaire voorraden veilig zijn, antwoordde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken: ‘We bereiden ons altijd voor op alle eventualiteiten. Wat er in Rusland gebeurt, is een interne zaak die de Russen zelf moeten uitzoeken.’
Als we de vaagheid van ‘alle eventualiteiten’ even buiten beschouwing laten, zijn er drie scenario’s die tot een nucleair conflict kunnen leiden: een staatsgreep, een vijandige overname van een kernwapenbasis en nucleaire zelfmoord. Het eerste is het minst verontrustend. Als de top van het Russische leger of de veiligheidsdiensten Poetin van de macht zou beroven en de controle over de strategische en tactische wapens zou overnemen, zou de nucleaire status quo waarschijnlijk overleven. Maar interne verdeeldheid zou de angst kunnen aanwakkeren over bedoelingen – en over bevel en controle.
De kans dat onbevoegde actoren – of het nu gaat om schurkenstaten, privélegers of ontevreden leden van etnische minderheden – een intact kernwapen bemachtigen en tot ontploffing brengen is bijzonder klein, maar niet nul. Om dit te doen zouden vele lagen van beveiliging doorbroken moeten worden, te beginnen met de verdedigingstroepen op nucleaire locaties.
Bovendien zijn de meeste tactische kernwapens, met de opmerkelijke uitzondering van zwaartekrachtbommen, niet-geassembleerd en hebben ze digitale sloten die detonatie voorkomen. Hoewel dergelijke wapens afgeleverd kunnen worden per vliegtuig, vrachtwagen of boot, zou de montage voor raketlading ten slotte de medewerking vereisen van het directoraat van het Russische ministerie van Defensie dat het kernwapenarsenaal van het land beheert. Maar als deze coördinatieproblemen worden overwonnen, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn.
Een Poetin Götterdämmerung is echter het meest verontrustende scenario. Poetin klaagt al jaren over de teloorgang van de Sovjet-Unie, noemde die ‘de grootste geopolitieke catastrofe van de [twintigste] eeuw’ en houdt vol dat Oekraïne deel uitmaakt van het Russische ‘moederland.’ Als het Kremlin geconfronteerd zou worden met een nederlaag in Oekraïne of ernstige binnenlandse onrust, zouden Poetin en zijn trawanten dan gewoon achterover leunen en een mislukking accepteren, of zouden ze wraak nemen, inclusief nucleaire vergelding, tegen het Westen?
Sommigen zullen zeggen dat zulke scenario’s iets zijn voor scenarioschrijvers, niet voor beleidsmakers. Maar de eenentwintigste eeuw heeft al een reeks gebeurtenissen opgeleverd die voorheen ondenkbaar waren: de aanslagen van 11 september 2001, de Arabische lente, de opkomst van ISIS, de terugkeer van loopgravenoorlogen in Europa in de stijl van de Eerste Wereldoorlog en, recentelijk, de aanval van Hamas op Israël. Tegen deze achtergrond lijkt de potentiële nucleaire dreiging vanuit Rusland niet langer ongeloofwaardig.
Het grootste probleem is het gebrek aan beleidsinstrumenten om nucleaire risico’s als gevolg van interne onrust in een ander land te beperken. Amerika’s enige succes in dit opzicht, zij het voor massavernietigingswapens in het algemeen, was de eliminatie, door middel van militaire intimidatie, van de meeste chemische wapens van Syrië in 2013. Deze aanpak werkte omdat de Syrische regering niet in staat was om vergeldingsmaatregelen te nemen en het Kremlin niet bereid was om de VS uit te dagen namens zijn bondgenoot. Maar vandaag de dag zou je je kunnen voorstellen dat een gewond Rusland naar de nucleaire trekker grijpt als de VS een militaire dreiging uiten.
Amerikaanse beleidsmakers moeten dus vanaf nul beginnen. Gelukkig biedt het rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken over de chaotische terugtrekking uit Afghanistan aanbevelingen om de crisisplanning te verbeteren. Het rapport roept op tot het in het leven roepen van het ‘vermogen om onderliggende beleidsveronderstellingen in twijfel te trekken, met name die welke van invloed zijn op de rampenplanning’ en wil ervoor zorgen dat ‘hoge functionarissen een zo breed mogelijk scala aan standpunten horen, waaronder standpunten die de operationele aannames ter discussie stellen of de wijsheid van belangrijke beleidsbeslissingen in twijfel trekken.’ Om het ‘spiergeheugen’ op te bouwen, wordt de betrokkenheid van de president bij voorbereidende acties – bijvoorbeeld simulaties – noodzakelijk. Bovendien moeten, om groepsdenken te voorkomen, ervaren buitenstaanders, waaronder NAVO-functionarissen, deelnemen aan de voorbereiding op toekomstige worst-case scenario’s.
Het zou naïef zijn om te hopen dat de Russische regering of de Amerikaanse diplomatie een kernoorlog zou kunnen voorkomen in het geval van een ernstige bedreiging van Poetins politieke overleving. Het risico dat Ruslands Oekraïense tegenspoed zou kunnen culmineren in nucleair nihilisme vraagt om niets minder dan een systematische herziening van Amerika’s opties.
Vertaling: Menno Grootveld