MOSKOU – Eerder dit jaar keurden Russische parlementariërs en kiezers amendementen goed op de grondwet van het land die president Vladimir Poetin in staat stellen de limiet van zijn ambtstermijn te herzien en zijn bewind te verlengen tot 2036. Zelfs als hij besluit om geen gebruik te maken van deze mogelijkheid, zal een wetsvoorstel dat de strafrechtelijke immuniteit van voormalige Russische presidenten sterk zou uitbreiden hem beschermen tegen vervolging. Andere grondwetswijzigingen stellen het primaat van het Russische recht boven het internationale recht vast, definiëren het huwelijk als de unie tussen man en vrouw, en beschermen het officiële historische discours tegen vervalsingen.
Wat vertellen deze veranderingen ons over de toestand van de Russische staat?
Landen veranderen hun grondwet als ze belangrijke sociale en politieke veranderingen ondergaan. Zo was het naoorlogse Europa getuige van een golf van nieuwe basiswetten, zoals de Franse grondwet van 1946 en het West-Duitse Grundgesetz van 1949. Latere politieke omwentelingen, zoals de Algerijnse crisis, leidden tot een nieuwe Franse grondwet en de stichting van de Vijfde Republiek in 1958, en in de jaren zeventig voerden Griekenland, Portugal en Spanje nieuwe grondwetten in nadat ze zich hadden ontdaan van militaire dictaturen.
De grondwet van de Sovjet-Unie van 1936 consolideerde de vestiging van het stalinistische totalitarisme en diende hetzelfde doel als de stalinistische architectuur – het neerzetten van een weelderige, decoratieve façade. Zoals Boris Pasternak in Doctor Zhivago schreef, was het een grondwet die niet bedoeld was om werkelijk gebruikt te worden. Maar net als in de hierboven genoemde voorbeelden weerspiegelde en codificeerde hij recente politieke en sociale veranderingen.
Het was hetzelfde verhaal met de ʻBreznjev-grondwetʼ uit 1977 (waarvan de eerste versie was opgesteld in 1973), hoewel Nikita Chroesjtsjov de resultaten van zijn eigen bewind begin jaren zestig ook al in een grondwet had willen codificeren.
Ook de grondwet van Jeltsin uit 1993 legde de veranderingen vast die voortvloeiden uit de oktobercrisis. Deze grondwet was – in strikt leninistische termen – een weerspiegeling van de ʻreële correlatie van de krachten in de klassenstrijd,ʼ met de liberalen die Jeltsin en zijn gebruik van wapengeweld steunden om de Opperste Sovjet van de Russische Federatie (destijds een soort parlement) te ontbinden. Jeltsins grondwet zou ook de werkelijkheid van de Russische staat vormgeven. Maar het feit dat hij een presidentiële republiek in het leven riep, betekende niet dat het Russische politieke systeem zich onvermijdelijk in autoritaire richting zou bewegen.
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Sommigen beweren dat politieke instellingen die aan het Westen zijn ontleend in Rusland niet werken. Maar na 1993 had Rusland een echt parlement waar de president en de regering rekening mee moesten houden, evenals echte verkiezingen. Bovendien was het Russische volk absoluut klaar voor de democratie en profiteerde het daar ook van, onder meer door gebruik te maken van de nieuwe mensen- en burgerrechten en -vrijheden, uit hoofde van hoofdstuk 2 van de grondwet.
Maar Poetin zorgde er vervolgens voor dat de grondwet van Jeltsin niet meer dan ʻwindow dressingʼ was. Hierbij werd hij geholpen door het gepolitiseerde Constitutionele Hof, waarvan de voorzitter, de ideologisch met hem sympathiserende Valeri Zorkin, heeft bijgedragen aan de quasi-wettelijke basis voor de omvorming van Rusland tot een autoritaire staat. De geboorteweeën van de Russische democratie en het presidentialisme van de Jeltsin-grondwet kunnen niet verklaren waarom het Poetin-regime zich heeft ontwikkeld zoals het deed en belangrijke grondwettelijke bepalingen heeft genegeerd, zoals artikel 31 over het recht van vergadering (één van de grondrechten die vandaag de dag het vaakst worden geschonden).
Met zijn recente grondwetswijzigingen heeft Poetin de politieke en economische veranderingen die zich tijdens zijn twintigjarige bewind hebben voorgedaan bestendigd, terwijl hij zijn toekomstperspectief duidelijk heeft gemaakt. De herziening van de maximale presidentiële ambtstermijn heeft het fundamentele grondwetsbeginsel van de machtsrotatie afgeschaft, en andere grondwetswijzigingen hebben het ideologische raamwerk opgetrokken van wat nu een volgroeide autoritaire staat is.
Als gevolg daarvan kent Rusland nu, binnen het formele kader van één grondwet, twee basiswetten. Die van Jeltsin blijft als decoratie overeind, terwijl de cruciale bepalingen van die van Poetin in de praktijk worden toegepast.
Uit onderzoeken onder focusgroepenkomt naar voren dat sommige gewone Russische burgers denken dat de grondwet van 1993 in de Verenigde Staten werd geschreven, en dat de Russische soevereiniteit een soevereine grondwet vereist. De gewone Russen staan te popelen om het door Poetin gewijzigde document te lezen; maar ze moeten nu rustig kunnen slapen, in de wetenschap dat niet alleen de Krim, maar ook de grondwet Russisch is.
Als de binnenlandse politieke oppositie van Rusland er afgelopen zomer voor had gekozen de bescherming van de grondwet uit 1993 als slogan te nemen, zou zij hebben gehandeld in de geest van de Sovjet-dissidenten, die opriepen tot naleving van de Potemkin-grondwet. Helaas nam de oppositie de grondwet ook niet serieus, en negeerde zij daarmee eenvoudigweg het misbruik door het Poetin-regime van de wettelijke basis van de Russische staat.
Het beroemde dilemma van de negentiende-eeuwse Russische schrijver Michail Saltikov-Sjtsjedrin – je hebt een grondwet óf je hebt een steur met mierikswortel (een symbool van overvloed) – is nog steeds met ons. Maar democratisch constitutionalisme is een noodzakelijke voorwaarde voor economische voorspoed en het behartigen van het algemeen belang. Het ontbreken daarvan in het Rusland van nu betekent dat er geen democratie is, en voor de meeste Russen ook niet veel vis.
To have unlimited access to our content including in-depth commentaries, book reviews, exclusive interviews, PS OnPoint and PS The Big Picture, please subscribe
South Korea's latest political crisis is further evidence that the 1987 constitution has outlived its usefulness. To facilitate better governance and bolster policy stability, the country must establish a new political framework that includes stronger checks on the president and fosters genuine power-sharing.
argues that breaking the cycle of political crises will require some fundamental reforms.
Among the major issues that will dominate attention in the next 12 months are the future of multilateralism, the ongoing wars in Ukraine and the Middle East, and the threats to global stability posed by geopolitical rivalries and Donald Trump’s second presidency. Advances in artificial intelligence, if regulated effectively, offer a glimmer of hope.
asked PS contributors to identify the national and global trends to look out for in the coming year.
MOSKOU – Eerder dit jaar keurden Russische parlementariërs en kiezers amendementen goed op de grondwet van het land die president Vladimir Poetin in staat stellen de limiet van zijn ambtstermijn te herzien en zijn bewind te verlengen tot 2036. Zelfs als hij besluit om geen gebruik te maken van deze mogelijkheid, zal een wetsvoorstel dat de strafrechtelijke immuniteit van voormalige Russische presidenten sterk zou uitbreiden hem beschermen tegen vervolging. Andere grondwetswijzigingen stellen het primaat van het Russische recht boven het internationale recht vast, definiëren het huwelijk als de unie tussen man en vrouw, en beschermen het officiële historische discours tegen vervalsingen.
Wat vertellen deze veranderingen ons over de toestand van de Russische staat?
Landen veranderen hun grondwet als ze belangrijke sociale en politieke veranderingen ondergaan. Zo was het naoorlogse Europa getuige van een golf van nieuwe basiswetten, zoals de Franse grondwet van 1946 en het West-Duitse Grundgesetz van 1949. Latere politieke omwentelingen, zoals de Algerijnse crisis, leidden tot een nieuwe Franse grondwet en de stichting van de Vijfde Republiek in 1958, en in de jaren zeventig voerden Griekenland, Portugal en Spanje nieuwe grondwetten in nadat ze zich hadden ontdaan van militaire dictaturen.
De grondwet van de Sovjet-Unie van 1936 consolideerde de vestiging van het stalinistische totalitarisme en diende hetzelfde doel als de stalinistische architectuur – het neerzetten van een weelderige, decoratieve façade. Zoals Boris Pasternak in Doctor Zhivago schreef, was het een grondwet die niet bedoeld was om werkelijk gebruikt te worden. Maar net als in de hierboven genoemde voorbeelden weerspiegelde en codificeerde hij recente politieke en sociale veranderingen.
Het was hetzelfde verhaal met de ʻBreznjev-grondwetʼ uit 1977 (waarvan de eerste versie was opgesteld in 1973), hoewel Nikita Chroesjtsjov de resultaten van zijn eigen bewind begin jaren zestig ook al in een grondwet had willen codificeren.
Ook de grondwet van Jeltsin uit 1993 legde de veranderingen vast die voortvloeiden uit de oktobercrisis. Deze grondwet was – in strikt leninistische termen – een weerspiegeling van de ʻreële correlatie van de krachten in de klassenstrijd,ʼ met de liberalen die Jeltsin en zijn gebruik van wapengeweld steunden om de Opperste Sovjet van de Russische Federatie (destijds een soort parlement) te ontbinden. Jeltsins grondwet zou ook de werkelijkheid van de Russische staat vormgeven. Maar het feit dat hij een presidentiële republiek in het leven riep, betekende niet dat het Russische politieke systeem zich onvermijdelijk in autoritaire richting zou bewegen.
HOLIDAY SALE: PS for less than $0.7 per week
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Sommigen beweren dat politieke instellingen die aan het Westen zijn ontleend in Rusland niet werken. Maar na 1993 had Rusland een echt parlement waar de president en de regering rekening mee moesten houden, evenals echte verkiezingen. Bovendien was het Russische volk absoluut klaar voor de democratie en profiteerde het daar ook van, onder meer door gebruik te maken van de nieuwe mensen- en burgerrechten en -vrijheden, uit hoofde van hoofdstuk 2 van de grondwet.
Maar Poetin zorgde er vervolgens voor dat de grondwet van Jeltsin niet meer dan ʻwindow dressingʼ was. Hierbij werd hij geholpen door het gepolitiseerde Constitutionele Hof, waarvan de voorzitter, de ideologisch met hem sympathiserende Valeri Zorkin, heeft bijgedragen aan de quasi-wettelijke basis voor de omvorming van Rusland tot een autoritaire staat. De geboorteweeën van de Russische democratie en het presidentialisme van de Jeltsin-grondwet kunnen niet verklaren waarom het Poetin-regime zich heeft ontwikkeld zoals het deed en belangrijke grondwettelijke bepalingen heeft genegeerd, zoals artikel 31 over het recht van vergadering (één van de grondrechten die vandaag de dag het vaakst worden geschonden).
Met zijn recente grondwetswijzigingen heeft Poetin de politieke en economische veranderingen die zich tijdens zijn twintigjarige bewind hebben voorgedaan bestendigd, terwijl hij zijn toekomstperspectief duidelijk heeft gemaakt. De herziening van de maximale presidentiële ambtstermijn heeft het fundamentele grondwetsbeginsel van de machtsrotatie afgeschaft, en andere grondwetswijzigingen hebben het ideologische raamwerk opgetrokken van wat nu een volgroeide autoritaire staat is.
Als gevolg daarvan kent Rusland nu, binnen het formele kader van één grondwet, twee basiswetten. Die van Jeltsin blijft als decoratie overeind, terwijl de cruciale bepalingen van die van Poetin in de praktijk worden toegepast.
Uit onderzoeken onder focusgroepenkomt naar voren dat sommige gewone Russische burgers denken dat de grondwet van 1993 in de Verenigde Staten werd geschreven, en dat de Russische soevereiniteit een soevereine grondwet vereist. De gewone Russen staan te popelen om het door Poetin gewijzigde document te lezen; maar ze moeten nu rustig kunnen slapen, in de wetenschap dat niet alleen de Krim, maar ook de grondwet Russisch is.
Als de binnenlandse politieke oppositie van Rusland er afgelopen zomer voor had gekozen de bescherming van de grondwet uit 1993 als slogan te nemen, zou zij hebben gehandeld in de geest van de Sovjet-dissidenten, die opriepen tot naleving van de Potemkin-grondwet. Helaas nam de oppositie de grondwet ook niet serieus, en negeerde zij daarmee eenvoudigweg het misbruik door het Poetin-regime van de wettelijke basis van de Russische staat.
Het beroemde dilemma van de negentiende-eeuwse Russische schrijver Michail Saltikov-Sjtsjedrin – je hebt een grondwet óf je hebt een steur met mierikswortel (een symbool van overvloed) – is nog steeds met ons. Maar democratisch constitutionalisme is een noodzakelijke voorwaarde voor economische voorspoed en het behartigen van het algemeen belang. Het ontbreken daarvan in het Rusland van nu betekent dat er geen democratie is, en voor de meeste Russen ook niet veel vis.
Vertaling: Menno Grootveld