BERLIJN – Onze planeet wordt geconfronteerd met een drievoudige crisis van klimaat, natuur en vervuiling, met één gemeenschappelijke oorzaak: de fossiele-brandstofeconomie. Olie, gas en steenkool liggen aan de basis van de op hol geslagen ontwrichting van het klimaat, het wijdverspreide verlies aan biodiversiteit en de alomtegenwoordige plasticvervuiling. De conclusie is duidelijk en moet voorop staan wanneer de politieke leiders deze week in Stockholm bijeenkomen om de vijftigste verjaardag van de eerste VN-conferentie over het menselijk leefmilieu te herdenken. Iedere inspanning om deze existentiële bedreigingen voor de menselijke en ecologische gezondheid aan te pakken zal weinig betekenen zolang de fossiele-brandstofeconomie intact blijft.
Zoals VN-secretaris-generaal António Guterres onlangs opmerkte, verstikken fossiele brandstoffen onze planeet. In het afgelopen decennium was de verbranding van deze brandstoffen verantwoordelijk voor 86 procent van de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide, waarvoor slechts een paar actoren een overweldigende verantwoordelijkheid dragen. In feite is bijna tweederde van alle CO2 die sinds de industriële revolutie is uitgestoten, terug te voeren op slechts negentig vervuilers, voornamelijk de grootste producenten van fossiele brandstoffen.
In plaats van de vervuilers aan banden te leggen, zijn de regeringen van de wereld momenteel van plan om in 2030 ruim tweemaal zo veel fossiele brandstoffen te laten produceren dan in overeenstemming zou zijn met de doelstelling – overeengekomen in het kader van het klimaatverdrag van Parijs van 2015 – om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5° Celsius boven het pre-industriële niveau. En als het gaat om de schade die fossiele brandstoffen aanrichten, zijn hogere mondiale temperaturen en intensievere extreme weersomstandigheden nog maar het begin.
Vorig jaar bevestigde de speciale VN-rapporteur voor toxische stoffen en mensenrechten, Marcos A. Orellana, wat frontlijngemeenschappen al lang weten: de productie van fossiele brandstoffen genereert toxische verbindingen en vervuilt lucht, water en bodem. Luchtverontreiniging door het verbranden van fossiele brandstoffen was in 2018 verantwoordelijk voor ongeveer een op de vijf sterfgevallen wereldwijd. Bovendien zijn olie en gas de bouwstenen van de giftige chemicaliën, pesticiden en synthetische meststoffen die ecosystemen en soorten naar uitsterving drijven. Deze op fossiele brandstoffen gebaseerde producten bestendigen een economisch en agro-industrieel model dat de ontbossing aanjaagt, de biodiversiteit vernietigt en de menselijke gezondheid bedreigt.
Fossiele brandstoffen liggen ook aan de basis van de proliferatie van plastics, die zich ophopen in zelfs de meest afgelegen gebieden van de planeet, van de top van de Mount Everest tot de bodem van de Marianentrog. Negenennegentig procent van alle plastics wordt gemaakt van chemicaliën die zijn afgeleid van fossiele brandstoffen, voornamelijk olie en gas. De productie van petrochemische grondstoffen voor plastics en het gebruik van fossiele brandstoffen in de hele waardeketen van plastics doen de vraag naar olie en gas stijgen, en stellen miljoenen mensen bloot aan giftige vervuiling.
En alsof dat nog niet genoeg is, voeden en financieren fossiele brandstoffen gewelddadige conflicten in de hele wereld. De fossiele-brandstofeconomie maakt de oorlog van de Russische president Vladimir Poetin in Oekraïne en de humanitaire crisis die daardoor is ontstaan, mogelijk. In de zeven jaar nadat Rusland illegaal de Krim heeft geannexeerd, hebben acht van ʼs werelds grootste fossiele-brandstofbedrijven de Russische regering verrijkt met naar schatting 95,4 miljard dollar. De inkomsten van Rusland uit de export van energie zijn sterk gestegen sinds de invasie van Oekraïne in februari, die de prijzen opdreef. En grote westerse oliemaatschappijen hebben, profiterend van het conflict, recordwinsten binnengeharkt.
In plaats van verantwoording af te leggen, grijpen de olie- en gasindustrie en haar bondgenoten de Oekraïne-crisis aan om nog meer boringen, fracking en de uitvoer van vloeibaar aardgas (LNG) over de hele wereld te stimuleren. Maar nieuwe infrastructuur voor fossiele brandstoffen, waarvan het jaren zal duren om die online te brengen, zal niets doen om de huidige energiecrisis aan te pakken. Integendeel, de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wordt er alleen maar groter door, producenten krijgen meer mogelijkheden om mensen en de planeet te verwoesten, en een klimaatveilige toekomst raakt steeds verder buiten bereik.
Nu de wereldleiders bijeenkomen voor Stockholm+50, moet het doorbreken van onze verslaving aan fossiele brandstoffen de hoogste prioriteit krijgen. Fossiele brandstoffen zijn echter opvallend afwezig in de officiële conceptnota en agenda, en ze worden nauwelijks genoemd in de achtergronddocumenten van de drie Leadership Dialogues die de uitkomst van de top moeten bepalen.
Deze omissie is geen toeval. De fossiele-brandstoflobby heeft tientallen jaren ervaring met het zaaien van twijfel over de schade die de industrie veroorzaakt, en met het verdoezelen van het verband tussen fossiele brandstoffen en de giftige chemicaliën die in de industriële landbouw en in plastic producten worden gebruikt. Wanneer een regelrechte ontkenning niet heeft gewerkt, heeft de industrie valse oplossingen aangeprezen, waaronder speculatieve technologische oplossingen, marktmechanismen met gigantische mazen, en misleidende ʻnetto-nulʼ-beloften. Het doel is de politieke aandacht af te leiden van de dringende actie die nodig is om een einde te maken aan de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en om beproefde benaderingen, zoals hernieuwbare energie, agro-ecologie en plasticvermindering en hergebruik, op grotere schaal toe te passen.
Dergelijke op verandering gerichte actie is precies wat Stockholm+50 moet opleveren. De deelnemende regeringen en beleidsmakers moeten erkennen dat fossiele brandstoffen de belangrijkste oorzaak zijn van de drievoudige crisis waarmee we worden geconfronteerd, en ze moeten een gedurfde agenda opstellen om de expansie van fossiele brandstoffen een halt toe te roepen, te zorgen voor een snelle en billijke afname van olie, gas en steenkool, en een rechtvaardige overgang naar een fossielvrije toekomst te versnellen.
Een mogelijk onderdeel van zoʼn agenda zou een Non-Proliferatieverdrag voor Fossiele Brandstoffen kunnen zijn – een initiatief dat brede steun heeft gekregen, onder meer van duizenden maatschappelijke organisaties, honderden wetenschappers en parlementariërs, ruim honderd Nobelprijswinnaars, en tientallen gemeentelijke overheden. Om vooruitgang te bevorderen, zal een breed scala van belanghebbenden – waaronder vertegenwoordigers van inheemse gemeenschappen, overheden, internationale instellingen en de academische wereld – de dag voor Stockholm+50 bijeenkomen voor de Pre-Summit on the Global Just Transition from Fossil Fuels.
Parallel aan de bijeenkomst in Stockholm komt in Dakar een intergouvernementele onderhandelingscommissie bijeen, op uitnodiging van het VN-milieuprogramma, om een juridisch bindend mondiaal verdrag inzake plastics te ontwikkelen. Van cruciaal belang is dat het verdrag een alomvattende benadering hanteert die de volledige levenscyclus van plastics omvat, te beginnen met de winning van fossiele brandstoffen.
Als we één ding hebben geleerd in de vijftig jaar die zijn verstreken sinds de eerste conferentie in Stockholm, dan is het wel dat een toekomst die is gebonden aan fossiele brandstoffen helemaal geen toekomst is. Om de convergerende crises van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en petrochemische en plasticvervuiling aan te pakken, heeft Stockholm+50 geen andere keuze dan de frontale confrontatie aan te gaan met olie, gas en steenkool.
Vertaling: Menno Grootveld
BERLIJN – Onze planeet wordt geconfronteerd met een drievoudige crisis van klimaat, natuur en vervuiling, met één gemeenschappelijke oorzaak: de fossiele-brandstofeconomie. Olie, gas en steenkool liggen aan de basis van de op hol geslagen ontwrichting van het klimaat, het wijdverspreide verlies aan biodiversiteit en de alomtegenwoordige plasticvervuiling. De conclusie is duidelijk en moet voorop staan wanneer de politieke leiders deze week in Stockholm bijeenkomen om de vijftigste verjaardag van de eerste VN-conferentie over het menselijk leefmilieu te herdenken. Iedere inspanning om deze existentiële bedreigingen voor de menselijke en ecologische gezondheid aan te pakken zal weinig betekenen zolang de fossiele-brandstofeconomie intact blijft.
Zoals VN-secretaris-generaal António Guterres onlangs opmerkte, verstikken fossiele brandstoffen onze planeet. In het afgelopen decennium was de verbranding van deze brandstoffen verantwoordelijk voor 86 procent van de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide, waarvoor slechts een paar actoren een overweldigende verantwoordelijkheid dragen. In feite is bijna tweederde van alle CO2 die sinds de industriële revolutie is uitgestoten, terug te voeren op slechts negentig vervuilers, voornamelijk de grootste producenten van fossiele brandstoffen.
In plaats van de vervuilers aan banden te leggen, zijn de regeringen van de wereld momenteel van plan om in 2030 ruim tweemaal zo veel fossiele brandstoffen te laten produceren dan in overeenstemming zou zijn met de doelstelling – overeengekomen in het kader van het klimaatverdrag van Parijs van 2015 – om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5° Celsius boven het pre-industriële niveau. En als het gaat om de schade die fossiele brandstoffen aanrichten, zijn hogere mondiale temperaturen en intensievere extreme weersomstandigheden nog maar het begin.
Vorig jaar bevestigde de speciale VN-rapporteur voor toxische stoffen en mensenrechten, Marcos A. Orellana, wat frontlijngemeenschappen al lang weten: de productie van fossiele brandstoffen genereert toxische verbindingen en vervuilt lucht, water en bodem. Luchtverontreiniging door het verbranden van fossiele brandstoffen was in 2018 verantwoordelijk voor ongeveer een op de vijf sterfgevallen wereldwijd. Bovendien zijn olie en gas de bouwstenen van de giftige chemicaliën, pesticiden en synthetische meststoffen die ecosystemen en soorten naar uitsterving drijven. Deze op fossiele brandstoffen gebaseerde producten bestendigen een economisch en agro-industrieel model dat de ontbossing aanjaagt, de biodiversiteit vernietigt en de menselijke gezondheid bedreigt.
Fossiele brandstoffen liggen ook aan de basis van de proliferatie van plastics, die zich ophopen in zelfs de meest afgelegen gebieden van de planeet, van de top van de Mount Everest tot de bodem van de Marianentrog. Negenennegentig procent van alle plastics wordt gemaakt van chemicaliën die zijn afgeleid van fossiele brandstoffen, voornamelijk olie en gas. De productie van petrochemische grondstoffen voor plastics en het gebruik van fossiele brandstoffen in de hele waardeketen van plastics doen de vraag naar olie en gas stijgen, en stellen miljoenen mensen bloot aan giftige vervuiling.
En alsof dat nog niet genoeg is, voeden en financieren fossiele brandstoffen gewelddadige conflicten in de hele wereld. De fossiele-brandstofeconomie maakt de oorlog van de Russische president Vladimir Poetin in Oekraïne en de humanitaire crisis die daardoor is ontstaan, mogelijk. In de zeven jaar nadat Rusland illegaal de Krim heeft geannexeerd, hebben acht van ʼs werelds grootste fossiele-brandstofbedrijven de Russische regering verrijkt met naar schatting 95,4 miljard dollar. De inkomsten van Rusland uit de export van energie zijn sterk gestegen sinds de invasie van Oekraïne in februari, die de prijzen opdreef. En grote westerse oliemaatschappijen hebben, profiterend van het conflict, recordwinsten binnengeharkt.
BLACK FRIDAY SALE: Subscribe for as little as $34.99
Subscribe now to gain access to insights and analyses from the world’s leading thinkers – starting at just $34.99 for your first year.
Subscribe Now
In plaats van verantwoording af te leggen, grijpen de olie- en gasindustrie en haar bondgenoten de Oekraïne-crisis aan om nog meer boringen, fracking en de uitvoer van vloeibaar aardgas (LNG) over de hele wereld te stimuleren. Maar nieuwe infrastructuur voor fossiele brandstoffen, waarvan het jaren zal duren om die online te brengen, zal niets doen om de huidige energiecrisis aan te pakken. Integendeel, de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wordt er alleen maar groter door, producenten krijgen meer mogelijkheden om mensen en de planeet te verwoesten, en een klimaatveilige toekomst raakt steeds verder buiten bereik.
Nu de wereldleiders bijeenkomen voor Stockholm+50, moet het doorbreken van onze verslaving aan fossiele brandstoffen de hoogste prioriteit krijgen. Fossiele brandstoffen zijn echter opvallend afwezig in de officiële conceptnota en agenda, en ze worden nauwelijks genoemd in de achtergronddocumenten van de drie Leadership Dialogues die de uitkomst van de top moeten bepalen.
Deze omissie is geen toeval. De fossiele-brandstoflobby heeft tientallen jaren ervaring met het zaaien van twijfel over de schade die de industrie veroorzaakt, en met het verdoezelen van het verband tussen fossiele brandstoffen en de giftige chemicaliën die in de industriële landbouw en in plastic producten worden gebruikt. Wanneer een regelrechte ontkenning niet heeft gewerkt, heeft de industrie valse oplossingen aangeprezen, waaronder speculatieve technologische oplossingen, marktmechanismen met gigantische mazen, en misleidende ʻnetto-nulʼ-beloften. Het doel is de politieke aandacht af te leiden van de dringende actie die nodig is om een einde te maken aan de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en om beproefde benaderingen, zoals hernieuwbare energie, agro-ecologie en plasticvermindering en hergebruik, op grotere schaal toe te passen.
Dergelijke op verandering gerichte actie is precies wat Stockholm+50 moet opleveren. De deelnemende regeringen en beleidsmakers moeten erkennen dat fossiele brandstoffen de belangrijkste oorzaak zijn van de drievoudige crisis waarmee we worden geconfronteerd, en ze moeten een gedurfde agenda opstellen om de expansie van fossiele brandstoffen een halt toe te roepen, te zorgen voor een snelle en billijke afname van olie, gas en steenkool, en een rechtvaardige overgang naar een fossielvrije toekomst te versnellen.
Een mogelijk onderdeel van zoʼn agenda zou een Non-Proliferatieverdrag voor Fossiele Brandstoffen kunnen zijn – een initiatief dat brede steun heeft gekregen, onder meer van duizenden maatschappelijke organisaties, honderden wetenschappers en parlementariërs, ruim honderd Nobelprijswinnaars, en tientallen gemeentelijke overheden. Om vooruitgang te bevorderen, zal een breed scala van belanghebbenden – waaronder vertegenwoordigers van inheemse gemeenschappen, overheden, internationale instellingen en de academische wereld – de dag voor Stockholm+50 bijeenkomen voor de Pre-Summit on the Global Just Transition from Fossil Fuels.
Parallel aan de bijeenkomst in Stockholm komt in Dakar een intergouvernementele onderhandelingscommissie bijeen, op uitnodiging van het VN-milieuprogramma, om een juridisch bindend mondiaal verdrag inzake plastics te ontwikkelen. Van cruciaal belang is dat het verdrag een alomvattende benadering hanteert die de volledige levenscyclus van plastics omvat, te beginnen met de winning van fossiele brandstoffen.
Als we één ding hebben geleerd in de vijftig jaar die zijn verstreken sinds de eerste conferentie in Stockholm, dan is het wel dat een toekomst die is gebonden aan fossiele brandstoffen helemaal geen toekomst is. Om de convergerende crises van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en petrochemische en plasticvervuiling aan te pakken, heeft Stockholm+50 geen andere keuze dan de frontale confrontatie aan te gaan met olie, gas en steenkool.
Vertaling: Menno Grootveld